براساس آمار 6 میلیون و 159 هزار و 676 نفر از افراد جامعه را سالمندان تشکیل می‌دهند که از این تعداد 3 میلیون و 790 هزار و 566 نفر مرد هستند یعنی 44/50 درصد. همچنین 3 میلیون و 700 هزار و 24 نفر آمار زنان سالمند است که این گروه نیز 56/49 درصد سالمندان را شامل می‌شود. روند رو به رشد این تعداد جمعیت، نشان دهنده روبه‌رو شدن جامعه ایرانی با پدیده سالخوردگی در آینده‌ای نزدیک است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، هر ساله همزمان با اول اکتبر(9مهر) مصادف با روز جهانی سالمند، سازمان بهزیستی کشور یک هفته را به عنوان گرامیداشت هفته سالمند نامگذاری می‌کند که امسال، سوم تا نهم مهر ماه از سوی این سازمان به عنوان هفته سالمندان معرفی شده است. با صادق رستمی رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان درباره این هفته گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید:
درباره نحوه فعالیت دبیرخانه شورای ملی سالمندان توضیح دهید.
دبیرخانه شورای ملی سالمندان با هدف پیگیری امور سالمندان و ارائه خدمات به صورت‌های مختلف و همه جانبه (مالی، رفاهی، بهداشتی و غیره) شکل گرفته است. در قانون برنامه سوم در جزء «میم» بند «الف» ماده 192، سازمان بهزیستی کشور مکلف شده است در جهت ساماندهی و توانبخشی بیماران روانی، مزمن و سالمندان در سال نخست برنامه سوم برای تهیه، تدوین و اجرای طرح ساماندهی اقدام کند، بنابراین باید برای تحقق این اهداف از ظرفیت‌های سایر وزارتخانه‌ها استفاده کرد.
تعریف شما از سالمند چیست؟
به طور کلی سالمندی به 3 دوره تقسیم می‌شود. افراد 60 تا 75 سال سالمند، 76 تا 90 سال پیر و 90 سال به بالا خیلی پیر تلقی می‌شوند.
کشور از نظر آمار جمعیت سالمندی در چه وضعیتی قرار دارد؟
با توجه به جمعیت افراد سالمند این‌گونه به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک با پدیده سالخوردگی روبه‌رو شویم. این پدیده ناشی از رشد و بهبود اقتصادی و بهداشتی و کاهش مرگ و میر و همچنین افزایش امید به زندگی و اعمال سیاست‌های کنترل موالید است.
با توجه به این وضعیت دبیرخانه شورای ملی سالمندان چه اقداماتی انجام می‌دهد؟
البته نباید پدیده سالمندی را به عنوان تهدید یا بحران سالمندی برای جامعه تلقی کرد، چرا که اگر این سیاست درست انجام شود و یک برنامه‌ریزی درست و با هدفگذاری مناسب صورت گیرد، این پدیده به فرصت و نقطه مثبتی برای کشور تبدیل می‌شود چون سالمندان ظرفیت، توانمندی و تجربیات زیادی دارند که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.براساس تحقیقات صورت گرفته، تنها 10 درصد سالمندان ناتوان هستند بنابراین باید از ظرفیت 90درصدی سالمندان برای چالش‌های نظام استفاده کرد.
به طور کلی پدیده سالخوردگی چه زمانی رخ می‌دهد؟
براساس منابع علمی، زمانی که 12درصد جمعیت را افراد سالمند 60 سال به بالا یا 2/8 درصد جمعیت را افراد 65 سال به بالا تشکیل دهند پدیده سالمندی در کشور استقرار می‌یابد.
یعنی چند سال دیگر در ایران این اتفاق رخ می‌دهد؟
در حال حاضر 2/8 درصد جمعیت سالمند هستند یعنی 6 میلیون و 200 هزار نفر، با این احتساب، سال 1430 جمعیت افراد سالمند به 26 میلیون نفر می‌رسد که همان پدیده سالخوردگی است.
آمار سالمندان در استان‌ها به چه شکلی است؟
در استان‌هایی مثل گیلان با 55/11 درصد، مرکزی با 97/9 درصد و چند استان دیگر، جمعیت سالمندی نزدیک بحران قرار دارد.البته سیستان و بلوچستان با 72/4 درصد و هرمزگان با 62/5 درصد و بوشهر و خوزستان ازجمله استان‌هایی هستند که تعداد کمی از افراد سالمند را در خود جای داده‌اند.
پس با نزدیک شدن به پدیده سالخوردگی کار دبیرخانه نیز حساس‌تر و جدی‌تر می‌شود؟
بله به همین خاطر، دبیرخانه در اولین برنامه خود اقدام به تهیه پیش نویس سند ملی برنامه راهبردی سالمندان کرده که در جلسه هم‌اندیشی با نماینده جمعیت ملل متحد و باحضور نمایندگان وزارتخانه‌های عضو شورای ملی سالمندان، این سند مورد بررسی و تصویب نهایی قرار می‌گیرد.از امروز چهارشنبه دوم مهر 93 همزمان با هفته گرامیداشت سالمندان تدوین این سند بازنگری و در نهایت تصویب می‌شود که اتفاق بزرگی برای جامعه سالمندان است.
درباره محتوای سند توضیح دهید؟
در این سند برای تکریم، ارتقای سلامت جسمی و روانی، حمایت، مراقبت و خدمات اقامتی برنامه‌هایی درنظر گرفته شده است. این سند مشارکت و تعامل همه سالمندان را در توسعه ملی به وسیله الحاق مسائل سالمندی سیاست‌ها و سیاستگذاری‌های ملی محفوظ نگه می‌دارد.
جزئیات برنامه‌های سند چیست؟
از میان برنامه‌ها، می‌توان به اجرای برنامه‌های آموزشی ویژه خانواده‌ها و افراد جامعه، کمک رسانی و حفاظت در مقابل سالمندآزاری، تبعیض و رفتارهای تحقیرآمیز و کسب اطمینان از نگاه مثبت به سالمندان با دیده فرصت نه تهدید اشاره کرد.
همچنین خود اتکایی و استقلال عملکردی سالمندان و حفظ و مراقبت و ارائه خدمات حمایتی همراه با احترام و تکریم ازجمله اهداف سند است.باید گفت که در این سند تعهداتی برای دولت، مجلس و قوه قضاییه درباره سالمندان دیده شده است. همچنین برای دستگاه‌های اجتماعی نیز تعهداتی درنظر گرفته شده است.حوزه‌های عملکردی این سند را آموزش و رسانه، طراحی و عمران شهری و معماری، بناهای عمومی و دولتی، مسکن، قانونگذاری، محیط خانوادگی، تأمین درآمد، خدمات مرتبط، بهداشت و درمان، توانبخشی و غیره تشکیل می‌دهند. برای هر کدام از این حوزه ها دستگاه‌های موظف مشخص شده تا با لحاظ کردن آن در برنامه‌های ششم توسعه و همچنین دستورالعمل‌های مربوطه به زمان و اعتبار بتوانند هر کدام به وظایف خود عمل کرده و منشأ خدمات برای جامعه سالمندی باشند.
این سند از چه زمانی اجرا می‌شود؟
برای اجرا، امیدواریم در همه حوزه‌های عملکردی برای حداقل سال 94 به ویژه در «شهر دوستدار سالمند» و بانک اطلاعات جامع سالمندی اقدام‌های اساسی انجام شود. البته بخشی از مسائل سالمندی مثل تشکیل شورای ساماندهی سالمندان در استان‌ها تشکیل شده و بنیاد فرزانگان نیز در هفت استان راه‌اندازی شده است که تا پایان سال 94 انشاءالله شاهد ایجاد و تأسیس بنیاد فرزانگان در همه استان‌ها برای ارائه خدمات متنوع به سالمندان کشور باشیم.
شهر دوستدار سالمند چه ویژگی‌هایی دارد؟
یکی از اقدام‌های دبیرخانه شورای ملی سالمندان در سنوات گذشته تهیه دستورالعمل شهرهای دوستدار سالمند در مناطق مختلف کشور است. هدف از آن جلب توجه سیاستگذاران خرد و کلان جامعه، بسترسازی برای آغاز حرکت‌هایی در راستای تأمین عدالت اجتماعی و همچنین تقویت ارتباطات بین نسلی و در نهایت تأمین رضایت خاطر و افزایش امید به زندگی در سالخوردگان جامعه و کمک به توسعه همه جانبه کشور است.براساس رویکرد سازمان بهداشت جهانی، شهرهای دوستدار سالمند شامل آن دسته از فضاهای شهری است که توزیع خدمات عمومی در آن‌ها به گونه‌ای است که دارای حداکثر تناسب با نیازها و محدودیت‌های افراد سالمند است. در این دستورالعمل چک لیست‌هایی در حوزه‌های مختلف مثل حمل و نقل، شبکه‌های مخابراتی، ساخت و ساز اماکن و طراحی معماری شهری، خدمات فرهنگی و بهداشتی دیده شده است تا افراد سالمند بدون وابستگی یا حداقل کمک بتوانند از مزایای ویژه بهره‌مند شوند.یکی از برنامه‌های دبیرخانه، مشارکت سایر دستگاه‌ها از جمله جمعیت ملل متحد، شهرداری‌ها و دستگاه‌های مرتبط و وزارتخانه متبوع برای اجرای این برنامه است که در آخرین جلسه مقرر شد در تهران، شهرداری منطقه 21 به‌عنوان پایلوت استانی برای تحقق اهداف این شهر اقدام کند. به‌همین منظور همایش مشترکی برای حساس‌سازی مسئولان تا پایان سال در این باره برگزار می‌شود.
طرح بنیاد فرزانگان یکی از طرح‌هایی است که گاه از آن صحبت می‌شود. ماهیت این طرح چیست؟
یک مؤسسه مردمی، فرهنگی، هنری، اجتماعی و ورزشی ویژه سالمندان است. در واقع پاسخی است به نیازهای روزافزون کشور برای حفظ سلامت و توانمندسازی سالمندان از راه‌های مبتنی بر جامعه و مشارکت همگانی.
هدف کلی از راه‌اندازی این بنیاد، ایجاد روحیه شاداب و پرنشاط در سالمندان و پرکردن اوقات فراغت و در نتیجه ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی آن‌ها است.
برای جلوگیری از ایجاد بحران در پدیده سالخوردگی چه باید کرد؟
جمعیت امروزی که در آینده جمعیت سالمند نامیده می‌شود، جمعیتی است که روزی جوان بود و نیازهای آموزشی، بهداشتی و غیره داشته است، برای این‌که ما بر این پدیده بتوانیم مدیریت کنیم باید از اکنون به دنبال سیاستگذاری‌های درست و برنامه‌ریزی دقیق باشیم. از این رو تلاش ما این است که بانک اطلاعات جامعه سالمندی را در کشور ایجاد کنیم تا بتوانیم نیازهای افراد سالمند را دسته‌بندی و وظایف دستگاه‌ها را مشخص کنیم. برای این کار و ایجاد تکالیف قانونی بسته خدمتی خود را به نهاد ریاست جمهوری ارائه دادیم تا در برنامه ششم توسعه گنجانده شود و وظایف دستگاه‌ها در حوزه‌های مختلف ازجمله سلامت، رفاه، حمایت و غیره دیده شود.
هدف از ایجاد این بانک اطلاعاتی چیست؟
مشخص کردن و شناسایی ظرفیت‌های سالمندی و نیازهای آنهاست، در آینده این بانک با مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز علمی و دستگاه‌های مرتبط و نمایندگی جمعیت ملل متحد و کمیته علمی برای مشخص کردن مؤلفه‌های مختلف تشکیل می‌شود. به طوری که با ارگان‌های مرتبطی مثل مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور لینک و به روز رسانی خواهد شد.
در این بانک باید نیازمندی‌های سالمندان را دید. البته با توجه به فرصت سالمندی، توانمندی آن‌ها نیز در زمینه‌های مختلف به‌کارگیری می‌شود. قرار است تا دو ماه آینده طراحی این بانک صورت گرفته برای نام‌نویسی به استان‌ها ابلاغ شود.
در حال حاضر شما مشکلات اصلی سالمندان را در چه موضوعاتی می‌بینید و در اولویت قرار می‌دهید؟
در حال حاضر آمار سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند در حال افزایش است البته در هر استان متفاوت است. به طور کلی در کشور 13 درصد سالمندان تنها زندگی می‌کنند. یکی دیگر از مشکلات سالمندان محدودیت‌های اجتماعی برای ازدواج مجدد زنان در سنین بالا است، یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد نسبت سالمندان زن بدون همسر به مراتب بیشتر از سالمندان مرد است. از طرف دیگر ، سهم قابل توجهی از مشکلات سلامت در بین سالمندان بیماری‌های غیرعفونی و مزمن است که این مقوله خدمات بهداشت و سلامت را ضروری می‌سازد. بنابراین سیاست‌های پیشگیرانه، ارتقای سلامت و درمان‌های به موقع برای سالمندان بسیار اهمیت دارد.از دیگر چالش‌های عملکردی سازمان‌های متولی سالمندان، نبود زیرساخت پرداخت هزینه‌های بیمه سالمندی (پایه و مکمل) است.
سلامت نیوز: 37 سال تا پیری جمعیت ایران
